Tarihsel Yönüyle Demokrasi ve Halk Egemenliği İstismarı

Her milletin bağımsızlığa ve özgürlüğe kavuşma olarak nitelendirdiği demokratik anlayışla buluşma ortamı, farklı vesilelerle farklı zamanlarda ortaya çıkmıştır. Bazı ülkelerin demokrasiye kavuşma metotları illegal yollardan olsa da çoğunun demokrasi için çıkış ve hareket noktaları benzerdir.

Demokrasi bir terim olarak milli iradeye ve hür seçime dayalı yönetim şeklini ifade eden, halkın büyük çoğunluğunun yönetim üzerinde söz sahibi olduğu, aynı zamanda seçilmek üzere de hak sahibi olabileceği bir yönetim biçimidir. Bunun tam tersi ise otokrasi ya da monarşi olarak ifade edilmektedir. Elbette ikisinin de eksiği ve artı yanları bulunmaktadır. Bu eksik ve artı kısımlar farklı ilmi seviyede ya da farklı hayat perspektiflerine sahip insanlar tarafından anlamlı bir biçimde farklılaşmaktadır. Mesela buna en güzel örnek Eflatun olabilir.

Genelde eski Yunan felsefecileri devlet yönetiminde belirli bir azınlığın, çoğunluğa hükümdar olmasını tavsiye ve temenni ederler. Bunun ana noktasında ise bir elit denilen seçkin grubun, kendileri gibi yetişmiş, bilgili olmayanlar hakkında söz ve karar sahibi olmaları ve çoğunluğun çoğu şeyi bilmediği için bu seçkin azınlığın devleti yönetmesi gerektiğini düşünürler.

Buna günümüzde oligarşi de denmektedir. Ama sermaye, ama aristokrasi ya da soyluluk veya farklı etkenler belli bir grubu, devletin yönetimi içerisinde dahil etmektedir. Genelde antik felsefeciler demokrasi sistemini pek beğenmezler. Çünkü demokraside, cahil olan halk çoğunlukta olduğu için bu durumda onların akıllı; tecrübeli, zeki ve pek çok imkana sahip olan, bilgiye kendisine rehber edinmiş kimselerin haklarının yeneceği ve devletin liyakatsiz kimselerin eline düşeceğinden tedirgin olarak, devletin yanlış ve kötü yönetileceğinden endişe ederler.

Bu sebeple antik Yunan felsefecileri için en uygun yönetim şekli günümüz ifadeleriyle meritokrasi, aristokrasi ya da oligarşidir. Böylelikle her işe hakim, bilgin ve ne yaptığını bilen kimseler devleti yöneteceklerdir. Ülkemizde de Nihat Erim Hükümeti ile alanında en bilgili ve yetkin kişilerin başta olması düşüncesiyle meritokrasi uygulanmaya çalışılsa da bu uygulamada başarısız olunmuştur.

Günümüzdeki modern demokratiklik algısı, temel anlamda 1215 yılında İngiltere’de soylular ile kral arasında, kilisenin dahiliyle halkın da gözü önünde imzalanan Magna Carta’ya dayanır. Bu bir toplum sözleşmesidir. Dolayısıyla toplumun esas ve temelini oluşturan halkın, krala karşı birtakım mesuliyetlerini azaltır ve kralın yetkilerini kısıtladığı gibi soyluların da elini kuvvetlendirir. Magna Carta dönemin İngiliz kralı olan l. Jhon diğer adıyla Yurtsuz Jhon döneminde imzalanmıştır ve yürürlüğe konmuştur ancak bunun hayata geçmesi yani kralın mutlak yönetiminin yanında bir parlamentonun kurulması, ancak 1295 senesinde olacaktır ve bu tarihten itibaren aydınlanma çağı olarak bilinen 17. Yüzyıl ortalarına kadar, İngiliz parlamentosu belirli zamanlarda kapatılıp açılacak belirli ve kesin bir devam sağlanamayacaktır. Anlaşıldığı üzere 13. yüzyılın sonlarında İngiltere’de parlamento kurulmuş, bugünkü anlayışımızla meşrutiyet ilan edilmişti. Avrupa’da kralın, yani tek elden devleti yöneten unsurun yanına bir de işleri müzakere ve yürütme salahiyetlerine sahip parlamento kurulmuş olacaktı. Günümüzde buna meşruti monarşi diyoruz. Avrupa’da 1295’de uygulamaya konan meşruti monarşiye westminster modeli de denmektedir.

Avrupa’nın tam olarak demokrasiye geçişi ise İngiltere’nin öncülüğünde, Oliver Cromwell ve ona inanan, destek verenlerin, kral l. Charles’tan bazı talepler istemesi ile olacaktır. Tarihler 1628 yılını gösterdiği zaman İngiltere kralı l. Charles, Fransa ve İspanya’ya savaş başlatılacağını ilan eder. Bunun üzerine savaşı bahane ederek halkın vermiş olduğu vergilere ek vergiler ekler. Ancak bu kararı parlamentoya danışmadan yapar ki, bu durumda yok sayılan parlamento üyeleri toplanarak haklar dilekçesi adında kral Charles’a bir dilekçe verir ve bunu yayınlarlar. Buna tarihte haklar dilekçesi olayı denir Kral l. Charles ise bunun üzerine öfkelenir, parlamentoyu küçümseyerek kapatır. Parlamento artık kapanmış, Kral tekrardan mutlak monarşi ile yönetimine başlamıştır ancak içerideki sıkıntılar durmak bilmez ve gerginlikler başlar. 11 sene böyle devam eder. Kral Charles Parlamento’yu kapattığında pişman olsa da artık iş işten geçmiştir.

Tarihler 1648 yılında geldiğinde Oliver Cromwell öncülüğünde harekete kalkışan isyancılar, isteklerini elde ederler ve meşruti monarşi tekrardan ilan edilir. Parlamento ise Kral’dan intikam peşindedir. Nitekim Kral l. Charles parlamentoyu kapatıp halkın temsilcilerine saygısızlık yaptığı gerekçesiyle bir sene sonra 1649 yılında öldürülerek idam edilir. Bunun üzerine Oliver Cromwell parlamento lideri ilan edilir. Seçilenlerden aldığı yetkiyle Cromwell zamanla diktatörlük rejimi kurar. Kral’ın haksızlık yaptığını düşünenler daha beterini görünce çok pişman olurlar ve Parlamento içerisindeki üyeler başa geçirdikleri liderlerinin diktatörlük rejiminden çok sıkıntı çektikleri için Oliver Cromwell’ı da ilerleyen süreçte idam edecekler ve tekrardan 1649’da idam edilen Kral Charles’ın oğlu ll. Charles’i parlamentonun kapatılmaması kaydıyla Cromwell’in yerine başa geçirirler. Parlamento 1698 yılında 2 önemli yasa çıkaracaktır. Biri “Haklar Yasası” diğeri “Başa Geçiş Yasası”dır. Haklar yasasıyla parlamentonun haksız bir şekilde kapatılmasını önlenir, kralın parlamentoyu yok sayarak kararlar alması ve parlamentoya danışmadan vergi çıkarılması veya ek vergi konulması engellenir. Başa geçiş yasası ile de veraset usulleri belirlenir.

Benzer durum Fransa’da da yaşanır. 1789 yılında, hak ve özgürlükler istenilerek ayaklanan bilgin ve düşünürler, bastil hapishanesini basarak kralın haksız yere ya da kendisini tehdit gördüğü için hapse attığı kişiler bu esaretten kurtarılır ve Versay sarayı basılır böylelikle Fransız İhtilali gerçekleştirilir ve kral öldürülür. Kralın yerini ise parlamento almış, 3 sene içerisinde anayasa hazırlanmış, Konvansiyon Meclisi 1792 yılında Cumhuriyeti ilan etmiştir. İşin en garibi ise Fransa’daki bu Cumhuriyeti tanıyan dünya üzerindeki ilk devlet, Avrupa’da en son demokratikleşen ve diğer Avrupa ülkelerine nazaran kraliyet ailesinin 1924’te yok edildiği tek devlet olan Osmanlı Devleti olmuştur. Osmanlı Devleti bu sıralarda merkezileşme hareketleri ve yenilikçi düşünceleriyle ünlü olan lll. Selim tarafından yönetilmektedir. Cumhuriyet ilan edildikten kısa bir süre sonra çok başarılı görülen Napolyon Bonapart başa geçirilmiş, ancak bundan 12 yıl sonra yani 1804 yılında kendisi ömür boyu konsil yani devleti idare edecek tek kişi haline bürünmüştür. Ayrıca Napolyon öldükten sonra yarım asır kadar onun soyundan gelenler Devleti yönetmeye başlamıştır. Yani Cumhuriyetin ilan edilmesi, demokrasinin kazanılması tekrardan bir monarşiye sebep olmuştur. Halk Egemenliği kisvesi altında başa geçenler kendi krallığını kurma girişimlerinde olmuştur.

Görüldüğü üzere demokratikleşme çabaları sıkıntılı süreçlerle beraber cereyan etmiştir. Sürekli özgürlük isteyenler ise ona kavuştuklarında kendi dikta rejimlerini kurmuş ve hem halkı hem de parlamento üyelerini daha baskıcı bir şekilde yönetmeye kalkışmıştır. Esasında demokrasi, hâris olan belli bir grubun, devleti kendilerinin yönetmek istemesi ve bu bağlamda halkı istismar ederek çoğunluk kazanarak yönetimde hak sahibi olması ile sonuçlanır. Bu bağlamda özgürlük, hak, demokrasi, halk egemenliği gibi bazı kalıplaşmış ifadeler kılıf olarak kullanılmış, başa geçen kimseler ise daha beter işlere kalkışmışlardır. Bunun temel sıkıntısı aitlik hissedilmemesidir.

Zira monarşilerde bütün toprak Kral’a aittir, ancak soylular ya da senyörler krala ait olan topraklar üzerinde kullanım haklarına sahiptir. Yani ektirir, biçtirir, vergisini verirler. Ancak 1789 sonrası süreçte kralın olmadığı ve demokrasiyle idare edilen devletlerde toprak devlete ait olmuştur. Toprak krala yani kişiye değil de devlete ait bulunduğunda ise belli kısa bir süre için başa geçmiş olan grup, elbette bunu örneğin toprak satarak kendi lehine çevirmeye, durumdan istifade etmeye çalışacaktır. Dolayısıyla demokratik yöntem, asırlar öncesinden büyük analizler ve tespitler neticesinde eski Yunan felsefecilerin görüşlerine göre sıkıntılı ve problemli bir yönetim şekliydi. Günümüzde dahi, antik Yunan felsefecilerinin, eserlerini kaleme almalarından yaklaşık 20 asır sonra, hâla daha demokrasinin aldatıcı bir unsur ve istismara açık olması durumunu insanlar kavrayamamıştır.